نشست تخصصی «حکمرانی شناختی و تأثیر فرآیندهای ذهنی بر تصمیم‌گیری» در دانشگاه عالی دفاع ملی برگزار شد.
نگاهی نو به حکمرانی و امنیت ملی
به گزارش دنیای خبر،نشست تخصصی «حکمرانی شناختی و تأثیر فرآیندهای ذهنی بر تصمیم‌گیری (با تمرکز بر امنیت ملی)» با حضور جمعی از مدیران، کارشناسان، اساتید و خبرگان حوزه امنیت ملی، به همت دانشگاه عالی دفاع ملی در تاریخ ۶ اسفند ۱۴۰۳ برگزار شد .
این نشست، که با استقبال گسترده‌ای از سوی جامعه علمی و نخبگان روبرو شد، به بررسی ابعاد مختلف حکمرانی شناختی و نقش آن در بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری در حوزه امنیت ملی پرداخت .
حکمرانی شناختی، کلید حل مسائل پیچیده امروز
دکتر حمید اسماعیلی، استادیار و مدیر پژوهش حوزه علوم و فناوری‌های شناختی، سخنران اصلی این نشست تخصصی بود. ایشان در ابتدای سخنان خود با اشاره به پیچیدگی‌های دنیای امروز، حکمرانی شناختی را به عنوان رویکردی نوین و کارآمد برای بررسی مسائل پیچیده و طراحی پاسخ‌های مناسب به چالش‌های پیش روی سیستم‌ها و نهادهای مختلف معرفی کرد.
به گفته دکتر اسماعیلی، هدف از حکمرانی شناختی، افزایش دقت در ارزیابی‌ها و فرصت‌ها و بهبود فرآیندهای اطلاعاتی و امنیتی از طریق رویکردی آگاهانه و مبتنی بر شواهد است. ایشان همچنین با تأکید بر اهمیت علوم و فناوری‌های شناختی در حکمرانی، اظهار داشت: «ما به دنبال این هستیم که از ظرفیت‌های علوم و فناوری‌های شناختی برای دستیابی به یک حکمرانی خوب و کارآمد استفاده کنیم».
امنیت ملی: فراتر از حفاظت فیزیکی از مرزها
دکتر اسماعیلی در ادامه سخنان خود، با اشاره به مفهوم امنیت ملی، آن را به عنوان یک مفهوم چندوجهی و دربرگیرنده ارزش‌های اساسی یک کشور از جمله تمامیت ارضی، استقلال سیاسی، اقتصاد ملی، فرهنگ و هویت ملی معرفی کرد. ایشان با بیان اینکه در افکار عمومی، مقوله امنیت ملی بیشتر به بحث حفاظت فیزیکی از مرزها تلقی می‌شود، تأکید کرد که امنیت ملی شامل ثبات سیاسی، ثبات اقتصادی و ثبات اجتماعی نیز می‌شود.
جوزف نای و اهمیت قدرت نرم در امنیت ملی
دکتر اسماعیلی با اشاره به دیدگاه جوزف نای، نظریه‌پرداز برجسته حوزه امنیت ملی و علوم شناختی، گفت: «جوزف نای معتقد است که امنیت ملی تنها به توان نظامی کشورها محدود نمی‌شود، بلکه شامل توانایی‌های یک کشور در تأثیرگذاری بر دیگر کشورها از طریق فرهنگ، ارزش‌ها و سیاست‌های اقتصادی نیز می‌شود».
فرآیندهای ذهنی و سوگیری‌های شناختی: تهدیدی برای تصمیم‌گیری‌های درست
یکی از مهم‌ترین بخش‌های سخنرانی دکتر اسماعیلی، به بررسی نقش فرآیندهای ذهنی و سوگیری‌های شناختی در تصمیم‌گیری‌ها اختصاص داشت. ایشان با بیان اینکه فرآیندهای ذهنی مانند ادراک، حافظه، استدلال و هوش هیجانی نقش حیاتی در تصمیم‌گیری‌های مؤثر و آگاهانه دارند، تأکید کرد که سوگیری‌های شناختی می‌توانند به طور جدی امنیت ملی را تحت تأثیر قرار دهند و منجر به انتخاب گزینه‌های نامناسب در شرایط تحت فشار و بحرانی شوند.
دکتر اسماعیلی در ادامه، به برخی از رایج‌ترین سوگیری‌های شناختی که می‌توانند بر تصمیم‌گیری‌ها تأثیر بگذارند، اشاره کرد:
به گفته دکتر اسماعیلی، «شناسایی و درک این سوگیری‌ها می‌تواند به بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری در حکمرانی و افزایش دقت در ارزیابی تهدیدات و فرصت‌ها کمک کند».
مدل‌های تصمیم‌گیری مرتبط با حکمرانی شناختی
در این نشست، مدل‌های مختلف تصمیم‌گیری مرتبط با حکمرانی شناختی نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت:
نقش رهبران و مدیران در حکمرانی شناختی
دکتر اسماعیلی در بخش دیگری از سخنان خود، به نقش رهبران و مدیران در حکمرانی شناختی اشاره کرد و گفت: «رهبران و مدیران باید اول خودشان آگاهی داشته باشند از سوگیری‌های شناختی و هم اینکه دیگران را نیز از این سوگیری‌ها آگاه سازند». ایشان همچنین تشویق به تفکر انتقادی و جمع‌آوری اطلاعات متنوع از منابع مختلف را از جمله مواردی دانست که به رهبران و مدیران توصیه می‌شود.
فناوری‌های شناختی: ابزاری برای کاهش سوگیری‌ها و بهبود تصمیم‌گیری
در این نشست، بر اهمیت استفاده از فناوری‌های مختلف در حکمرانی شناختی تأکید شد. به گفته دکتر اسماعیلی، استفاده از ابزارهای تحلیل داده و اطلاعات، سیستم‌های پشتیبانی تصمیم‌گیری مبتنی بر هوش مصنوعی و فناوری‌های علوم اعصاب می‌تواند به کاهش سوگیری‌ها و بهبود فرآیند تصمیم‌گیری کمک کند.
مطالعات موردی: از حمله آمریکا به عراق تا مدیریت بحران کووید-۱۹
دکتر اسماعیلی در پایان سخنان خود، دو مطالعه موردی را به عنوان نمونه‌هایی از کاربرد حکمرانی شناختی در حوزه امنیت ملی مورد بررسی قرار داد:
نتیجه‌گیری: ضرورت توجه به حکمرانی شناختی در دنیای امروز
در مجموع، نشست تخصصی «حکمرانی شناختی و تأثیر فرآیندهای ذهنی بر تصمیم‌گیری (با تمرکز بر امنیت ملی)» با ارائه دیدگاه‌های نو و راهکارهای عملی، گامی مهم در جهت تبیین اهمیت این حوزه و ارتقای سطح آگاهی جامعه علمی و نخبگان از نقش علوم شناختی در بهبود حکمرانی و امنیت ملی بود. با توجه به پیچیدگی‌های دنیای امروز، توجه به حکمرانی شناختی و بهره‌گیری از ابزارهای شناختی در تصمیم‌گیری‌ها، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.
در ادامه گزارش نشست تخصصی «حکمرانی شناختی و تأثیر فرآیندهای ذهنی بر تصمیم‌گیری (با تمرکز بر امنیت ملی)»، به بخش پرسش و پاسخ و تعاملات صورت گرفته میان سخنران و مخاطبان می‌پردازیم:
بخش پرسش و پاسخ انتهای نشست
پس از ارائه دکتر حمید اسماعیلی، بخش پرسش و پاسخ با حضور فعال مخاطبان حضوری و مجازی برگزار شد. این بخش فرصتی مغتنم برای تبادل نظر، رفع ابهامات و تعمیق درک مفاهیم مطرح شده در نشست بود.
یکی از حاضران با طرح این سوال که قلمرو حکمرانی شناختی دقیقا کجاست؟ و آیا هدف حکمرانی بر شناخت مردم است یا بهره‌گیری از ابزارهای شناختی در حکمرانی بر مردم؟ خواستار شفاف‌سازی بیشتر این موضوع شد. دکتر اسماعیلی در پاسخ تاکید کرد که هدف این ارائه، بررسی بهره‌گیری از ظرفیت‌های علوم و فناوری‌های شناختی برای دستیابی به یک حکمرانی خوب و کارآمد است. به گفته وی، تصمیم‌گیری درست، مهم‌ترین ابزار یک حکمران خوب است و علوم شناختی می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد.
در ادامه، سوالی در خصوص ارتباط افزایش قیمت‌ها با جنگ شناختی مطرح شد. دکتر اسماعیلی با بیان اینکه این سوال ارتباط مستقیمی با موضوع ارائه ندارد، خاطرنشان کرد که تصمیم‌گیری‌های مرتبط با افزایش قیمت‌ها نیز می‌تواند تحت تاثیر سوگیری‌های شناختی قرار گیرد.
یکی دیگر از سوالات مطرح شده، به ابزارهای موجود برای مقابله با سوگیری‌های شناختی اختصاص داشت. دکتر اسماعیلی در پاسخ گفت که مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده و سناریوهای مقابله با سوگیری‌ها، سامانه‌های رصد و پایش سوگیری‌ها و ابزارهای از بین بردن آن‌ها وجود دارد.
همچنین، سوالی در مورد نقش سوگیری‌های شناختی در تصمیم‌گیری‌های مربوط به عملیات‌های نظامی مانند وعده صادق مطرح شد. دکتر اسماعیلی با اشاره به اهمیت پرهیز از تصمیم‌گیری در شرایط احساسی و لزوم توجه به منافع ملی، این سوال را نیازمند بررسی و تفکر بیشتر دانست.
یکی از حاضران با اشاره به اثر دنباله‌روی (Bandwagon Effect)، این پدیده را به عنوان ابزاری برای ایجاد جریان در جامعه معرفی کرد. به گفته وی، هر چه تعداد افرادی که یک ایده یا رفتار را دنبال می‌کنند بیشتر باشد، احتمال جذب افراد جدید به آن جریان افزایش می‌یابد.
لازم به یادآوریست که این نشست تخصصی با هدف تبادل نظر، رفع ابهامات و تعمیق درک مفاهیم مرتبط با حکمرانی شناختی و کاربردهای آن در حوزه های مختلف، به ویژه امنیت ملی، ذیل همایش ملی جنگ شناختی و امنیت ملی، با مشارکت بیش از ۵۰ دانشگاه، پژوهشکده، اندیشکده و مراکز مطاعات راهبردی و با محوریت دانشگاه عالی دفاع ملی برگزار گردید.
